Euzebiusz z Cezarei – Historia kościelna
Euzebiusz z Cezarei, Historia kościelna. O męczennikach palestyńskich (684 str. pdf 20MB)
Z recenzji opublikowanej w czasopiśmie prowadzonym przez o. Serafina Rose – The Orthodox Word, May 1965:
Historia Kościoła od Chrystusa do Konstantyna:
W Zachodnim chrześcijaństwie historia Kościoła stała się, we współczesnych wiekach, głównie domeną racjonalistycznych krytyków. Czytając najwcześniejszą historię Kościoła Euzebiusza, Prawosławnego biskupa i przyjaciela imperatora Konstantyna, wracamy do orzeźwiającego źródła autentycznej historii Kościoła – historii komunii Boga z człowiekiem.
Nie mamy tu niedorzecznych odkryć i opracowań racjonalnej filozofii wymyślonych przez zaniepokojonych krytyków, pragnących udowodnić, że Bóg nie mówi do człowieka, że nie ma żadnych cudów i żadnych świętych …
Historia Kościoła może zostać napisana i zrozumiana tylko przez tych, do których owa historia należy, to jest do Ortodoksyjnych (Prawosławnych) chrześcijan.
Historia Kościoła jest książką, która została napisana z zamieram czytania z pobożnością i szacunkiem. Prawosławny chrześcijanin czytający tą historię nie może nie być pod wrażeniem świadomości, że to jest jego własna historia, historia wiernych, historia Ortodoksyjnych chrześcijan. Może on cierpieć wraz z nimi, może z nimi zapłakać, rozradować się, może wychwalać Boga wraz z Jego świętymi i sprawiedliwymi. Jest to książka dla wierzących, dla tych, którzy nie wstydzą się, by zapłakać [z radości] z męczennikami, by z szacunkiem uczynić znak Krzyża czytając o jednym z Bożych cudów czy potoków łaski.
Po samym Nowym Testamencie, nie ma lepszego miejsca, by rozpocząć studium pierwotnego Kościoła niż ta książka. Główne wydarzenia wczesnej chrześcijańskiej historii są opisane szczegółowo, często w słowach samych aktorów czy naocznych świadków… Główni biskupi i pisarze tamtego wieku są troskliwie odnotowani a ich książki wymienione. Główne herezje są opisane i potępione. Wszelka interpretacja jest zrobiona zgodnie z zainspirowaną Bogiem oceną Kościoła; wszędzie są jasno rozeznane pierwszorzędne elementy Chrześcijańskiej historii systematycznie pomijane przez świeckich historyków: działanie Ducha Świętego i działania Boskiej opatrzności.
Eugene RoseThe Orthodox Word, May 1965