BRODA CHRZEŚCIJAŃSKIEGO KAPŁANA – PRAWOSŁAWIE A RZYMSKI KATOLICYZM
BRODA CHRZEŚCIJAŃSKIEGO KAPŁANA – PRAWOSŁAWIE A RZYMSKI KATOLICYZM
Kapłan Kościoła prawosławnego jest obrazem Chrystusa. Jezus Chrystus dał przykład noszenia brody i przekazał tą tradycję swoim apostołom, a oni z kolei swoim uczniom, a oni kolejnym i tak ta tradycja doszła do naszych czasów.
Znaczenie brody w prawosławiu
“W prawosławnym świecie charakterystyczną cechą duchownych zawsze była i jest broda. Nie będziemy cytować dosłownie pism świętych, jest ich wiele i są one naładowane niuansami, ale istota jest taka – Bóg stworzył ludzi (mężczyzn) na swoje podobieństwo, co oznacza, że nie jest dobrze iść wbrew naturze i golić to, co rośnie naturalnie. Strzyżenie brody uznano za działanie heretyków i przeciwników Kościoła. Zgoliwszy brodę, mężczyzna odsłania twarz i delikatną skórę, i staje się jak kobieta. W ten sposób odrzuca swój męski początek i sprzeciwia się naturze, Prawu Bożemu. Istnieją źródła, które mówią o rozpuście i homoseksualizmie tych mężczyzn, co jest ogromnym grzechem i jest potępiane w każdy możliwy sposób. Nie było dla takich mężczyzn miejsc w cerkwi na nabożeństwie, a co dopiero w klasztorze. Uznano też za niedopuszczalne chodzenie wśród mnichów z ogoloną twarzą. Zmiana wyglądu, według którego człowiek został stworzony, w tym zgolenie brody, które powodowało wyróżnianie się z otoczenia i pokazywanie swojej niepokornej natury, było uważane za grzech. Na wszystkich ikonach Jezus Chrystus, święci, męczennicy – wszyscy mają brody. A tam, gdzie są mężczyźni bez zarostu – przedstawieni są młodzi chłopcy, którzy nie osiągnęli jeszcze odpowiedniego wieku.”1
1.BIBLIA I KANONY O STRZYŻENIU BRODY
1.1. BIBLIA I TRADYCJA
Tradycja nie strzyżenia brody przez kapłanów sięga czasów Starego Testamentu:
Nie będziecie obcina w kółko włosów na głowie. Nie będziesz golił włosów po bokach brody. (Kapł. 19, 27)
Nie będą sobie strzygli głowy do skóry, nie będą golili krajów brody, nie będą nacinali swojego ciała. (Kapł. 21, 5)
A tak wziął Hanon sługi Dawidowe i ogolił połowę brody ich i pourzynał szat połowę ich aż do siedzeń, i puścił ich. 5 Gdy to powiedziano Dawidowi, posłał naprzeciw nich, bo owi mężowie byli zelżeni sromotnie bardzo, i rozkazał im Dawid: Mieszkajcie w Jerychu, aż odrośnie broda wasza, (2 Królewska 10, 4-5)Chanun więc, pochwyciwszy sługi Dawida, ogolił im połowę brody, obciął im szaty do połowy, aż do pośladków i odesłał ich. Oznajmiono o tym Dawidowi, a on wyprawił na ich spotkanie posłów, bo ci ludzie zostali bardzo znieważeni. Polecił im król: «Zostańcie w Jerychu, aż wam brody odrosną, a potem wrócicie». (1 Kronik 19, 4-5)
Jest to jak wyborny olejek na głowie, który spływa na brodę, brodę Aarona, który spływa na brzeg jego szaty. (Ps. 133, 2).
Córa Dibonu wstąpiła na wyżyny, by płakać nad Nebo i nad Medebą Moab lamentuje. Ostrzyżona każda jego głowa, każda broda zgolona. (Izajasz 15, 2)
Prorocze słowa tyczące się osoby Jezusa Chrystusa: Podałem grzbiet mój bijącym i policzki moje rwącym Mi brodę. Nie zasłoniłem mojej twarzy przed zniewagami i opluciem. (Izajasz 50, 6)
Zgodnie z Księgą Jeremiasza, golenie brody było odpowiednie tylko na czas żałoby: Przyszli ludzie z Sychem, z Szilo i Samarii w liczbie osiemdziesięciu z ogolonymi brodami, rozdartymi szatami i pokryci nacięciami. Nieśli oni z sobą ofiary z pokarmów i kadzidło, by je złoży w domu Pańskim. (Jeremiasz 41, 5)
Mimo, że te cytaty pochodzą ze Starego Testamentu to sam Pan powiedział: Nie sądźcie, że przyszedłem znieść Prawo albo Proroków. Nie przyszedłem znieść, ale wypełnić. (Mt 5, 17)
“Jeśli wierzymy w Boga, to musimy zrozumieć, że Pan stworzył nas tak, jak uważał za stosowne. Golić się oznacza nie oddać się woli Bożej, mimo że przecież codziennie czytając modlitwę “Ojcze nasz”, powtarzamy: „Bądź wola Twoja”. Pan podzielił ludzi na dwa szeregi – mężczyzn i kobiety – i każdemu dał odpowiednie polecenie: mężczyźni, że nie powinni zmieniać swojej twarzy, ale strzyc włosy na głowie, a kobiety, że nie powinny strzyc włosów.
Dla prawosławnego chrześcijanina broda zawsze była symbolem wiary i szacunku do samego siebie. Starożytny Kościół Rosyjski surowo zabronił golenia, widząc w nim zewnętrzny znak herezji, odejścia od prawosławia.
Podstawy zwyczaju noszenia długich włosów wśród duchowieństwa prawosławnego wywodzą się ze Starego Testamentu, gdzie ustanowiono specjalny ryt Nazarejczyków, czyli system ślubów ascetycznych, wśród których pojawił się zakaz strzyżenia włosów:
Przez cały czas trwania nazireatu nożyce nie dotkną jego głowy. Dopóki nie upłynie okres czasu, na który poświęcił się Panu, będzie święty i ma pozwoli, by włosy jego rosły swobodnie.
(Liczb 6, 5)
Oto poczniesz i porodzisz syna, a brzytwa nie dotknie jego głowy, gdyż chłopiec ten będzie Bożym nazirejczykiem od chwili urodzenia. On to zacznie wybawia Izraela z rąk filistyńskich. (Sędziów 13:5)
Pod tym względem ważne znaczenia ma fakt, że w Ewangelii Jezus Chrystus jest nazwany Nazarejczykiem.
Świadectwem długości włosów Zbawiciela jest obraz z czasów Jego ziemskiego życia (ikona „Zbawiciel nie stworzony rękami”). Takie przedstawienie Jezusa z rozpuszczonym włosami na ramionach jest tradycyjne dla ikonografii.”2
Wszystkie włosy na głowie uczniów Chrystusa są policzone przez Boga:
Nawet wszystkie włosy na waszej głowie są policzone. (Mt 10, 30)
Nawet włosy na waszej głowie wszystkie są policzone. Dlatego nie bójcie się, jesteście cenniejsi niż wiele wróbli. (Łk 12:7) Do czasów cara Piotra I w Rosji golenie brody i wąsów uważano za grzech ciężki i porównywano z sodomią i cudzołóstwem i było karane ekskomuniką. Zakaz golenia brody tłumaczył fakt, że człowiek został stworzony na podobieństwo Boga, a zatem grzeszne jest, z własnej woli, zniekształcanie tego wyglądu w jakikolwiek sposób.
1.2. PRAWO KANONICZNE
Sobór w Kartaginie (252 r.)
Kanon 44. Kapłan nie powinien pozwolić, aby rosły mu włosy, ani aby golił brodę. (Clericus nec comam nutriat nec barbam radat)3
VI Sobór Powszechny w Konstantynopolu, zwany trullańskim (680 r.)
Kanon 96.Ci, którzy przez chrzest przyoblekli się w Chrystusa, ślubowali, że będą naśladować ziemski Jego żywot w ciele. Dlatego, ze szkodą dla oglądajacych, włosy na głowie na wzór sztucznej plecionki układających i upiększających i w ten sposób chwiejne dusze omamiających, leczymy po ojcowsku stosowną epitemią, doradzając im, jak dzieciom, i pouczając, aby żyli w cnocie i, poniechawszy złudę i marność ciała, nieustannie kierowali swój rozum na niezniszczalne i błogosławione życie, zachowując w bojaźni nieskalany żywot i, oczyszczając życie, w miarę możności, zbliżali się ku Bogu, bardziej wewnątrz ukrytego niż zewnętrznego człowieka zdobiąc cnotami i szlachetnymi i nieposzlakowanymi obyczajami. I niech nie noszą w sobie żadnych, od przeciwnika pochodzących, resztek zepsucia. Jeśli zaś ktokolwiek postąpi wbrew nieniejszemu kanonowi, niech będzie odłączony.
Konstytucje Apostolskie (IV w.) – Księga 1, pkt 4:
Nie powinieneś się podobać ludziom dla grzechu, lecz Bogu ku świętości, aby mieć udział w życiu i wiecznym odpoczynku. Nie poprawiaj zatem naturalnej urody danej ci przez Boga, lecz skromnie ukrywaj ją przed ludźmi, nie zapuszczaj włosów na głowie, lecz raczej skracaj je i ścinaj, dbając o swą fryzurę, abyś czesząc włosy i perfumując je nie ściągał na siebie uwagi kobiet (…). Nie wolno ci też golić zarostu na brodzie oraz wbrew naturze zmieniać wyglądu ludzkiej twarzy; powiada bowiem Prawo: “Nie będziecie golić waszej brody” (Kpł 19, 27). Twarz bez zarostu Bóg Stwórca przeznaczył dla kobiet, a uznał ją za niestosowną dla mężczyzn. Jeśli golisz się po to, aby zyskać na urodzie, sprzeciwiasz się Prawu i będziesz wstrętny przed Bogiem, który cię stworzył na swój obraz. Jeśli więc chcesz podobać się Bogu, unikaj wszystkiego, czym On się brzydzi, i nie czyń niczego, co Mu się nie podoba.
1.3. PRAWOSŁAWNI ŚWIĘCI I KANONY
święty mnich Nikita Studyjski (1005-1090)
“A odnośnie strzyżenia brody, to czy nie jest zapisane w prawie: nie strzyżcie waszej brody. … Dlatego wszyscy wiedzą, że heretyckimi sługami są owi, u których broda jest postrzyżona. Wy, którzy tak czynicie, aby przypodobać się ludziom, sprzeciwiacie się prawu i dlatego będziecie znienawidzeni przez Boga, który stworzył was na swój obraz.”4
Jan Zonara – mnich, kanonista (zm. po 1159 r.)
Tłumaczy 96. kanon VI Soboru Powszechnego:
“Owi, którzy zostali ochrzczeni w Chrystusa, przyoblekli się w Chrystusa, mówi wielki Paweł (Gal. 3, 27); a ci, którzy przyoblekli się w Chrystusa przez Boży chrzest, powinni <…> zachować wszelką niewinność i cnotliwość, i czystość, i nie lgnąć do materialnej próżności i nie ozdabiać swoich ciał nadmiarem i małostkowością … Tak teraz, większa część [ludu] <…> w odniesieniu do brody postępuje zupełnie odwrotnie; bo gdy tylko u kogoś pojawi się młodzieńczy puch, to natychmiast go goli, aby ten puch nie stał się włosem. A wszystko to po to, aby rzucała się w oczy gładkość jego twarzy i, że, tak powiem, mógł upodobnić się do kobiety i wydawać się łagodnym. A u kogo z biegiem czasu włosy na brodzie już stale rosną, to, aby nie nosić długiej brody, i chociaż nie używają brzytwy, to zamiast tego podgrzewają na węglach kawałek odłamka, podnoszą go do brody i wypalają nim wszystkie długie włosy, a zostawiają ich tylko w takiej mierze, że wydaje się, że włosy dopiero zaczynają się przebijać. Dzięki temu mężczyźni, którzy już osiągnęli dorosłość, wyglądają jak młodzieńcy, u których broda pokazuje się po raz pierwszy. I dzieje się to nie tylko wśród zwykłych ludzi, ale także wśród ludzi wyższego stanu. Dlaczego to zło tak rozprzestrzeniwszy się, stało się ogólnonarodowe i, jak jakaś epidemia, która zaraziła osoby noszące imię Chrystusa, pożera prawie wszystkich; i dzieje się to pomimo tego, że boskie i najstarsze przykazanie mówi w Księdze Kapłańskiej, aby nie strzyc w kółko włosów na głowie, ani nie goli brody. (Kapł. 19, 27).”5
męczennicy wileńscy Antoni, Jan i Eustachy (XIV w.)
W Wilnie pogańscy żołnierze w 1347 r. zamęczyli na śmierć trzech prawosławnych mnichów: Antoniego, Jana i Eustacjusza. Zostali zamęczeni za odmowę zgolenia brody. Po wielu torturach książę Olgerd, który ich dręczył, zaproponował im tylko jedno: aby zgolili brody. A gdyby to zrobili, pozwoliłby im odejść. Ale męczennicy nie zgodzili się i zostali powieszeni na dębie. Cerkiew zaliczyła męczenników wileńskich do świętych, wierząc, że cierpieli za samego Chrystusa i za wiarę prawosławną.
Stogławski Sobór (Rosja 1551 r.)
„Jeśli ktoś goli brodę i tak umrze (to znaczy bez pokuty za ten grzech), to nie godzi się nad nim odprawiać pogrzebu, ani służyć za niego czterdzieści liturgii, ani przynosić do cerkwi za niego prosfory [chleba eucharystycznego], ani świecy, ponieważ uważa się go za niewiernego, gdyż nauczył się tego od heretyków.”6
Pidalion – kanony z wyjaśnieniami świętego greckiego mnicha Nikodema Światogorca (XVIII w.)
„96 kanon – VI (soboru powszechnego) mówi, że pokucie podlegają również ci, którzy brzytwą w ogóle nie dotykają się głowy lub nie obcinają włosów, pozwalając im swobodnie rosnąć do pasa, jak u kobiety, oraz ci, którzy farbują włosy, aby były jasne lub złote, albo wiążą je, żeby były kręcone, albo noszą cudze włosy. Tej samej pokucie podlegają ci, którzy golą brody, aby później rosły równo i ładniej lub aby zawsze wyglądać młodo i niebrodatym, podobnie jak i ci, którzy wypalają brodę rozgrzanymi do czerwoności gałkami lub wyrywają zarost małą pęsetą, aby wydawać się delikatniejszymi i wdzięczniejszymi, a także ci, którzy farbują swoje brody, żeby nie wyglądać staro. Pod tą samą pokutę podpadają kobiety, które stosują wybielanie i rumieńce, aby przyciągnąć do siebie mężczyzn. Oh! Jak Bóg może rozpoznać w nich swoje stworzenie i swój obraz, kiedy noszą inną diabelską twarz; Czy nie wiedzą, że przyrównują się do marnotrawnej Jezebel… A więc wszyscy mężczyźni i kobiety, którzy czynią coś takiego, podlegają ekskomunice… Jeśli to wszystko jest zabronione świeckim osobom, to tym bardziej duchowieństwu i osobom duchownym, które powinny uczyć lud słowem i czynem, a także zewnętrzną pobożnością”.7
2. WYPOWIEDZI ŚWIĘTYCH PIERWSZEGO TYSIĄCLECIA
Wielu świętych ojców wschodu jak np. św. Augustyn z Hippony, Klemens z Aleksandrii, Cyprian z Kartaginy wyraźnie wyrażali swoje poparcie dla brody.
Niektóre pierwsze klasztory na pustyniach wymagały od kandydatów posiadania brody, zanim pozwolono im zostać mnichami, aby nie wyglądali jak „chłopcy o kobiecych twarzach”.
święty mnich Klemens z Aleksandrii (150 – ok. 212)
(…) Bóg chciał, aby niewiasta miała gładką skórę i aby jej głowa była ozdobiona tą rodzimą i rozkoszną suknią z włosów; nadaje ona jej dostojny wygląd, tak jak koń ma ozdobę z grzywy, która sprawia, że dumnie wygląda. Natomiast Stwórca przyozdobił mężczyzn, niczym lwów, brodą i obdarzył ich odważnym wyglądem poprzez owłosioną pierś, która jest oznaką siły i władzy. Podobnie Stwórca ozdobił grzebieniem koguty, które z powodu kur wchodzą między sobą w walki. A Stwórca wysoko ceni te włosy, dane mężczyźnie, bo poprzez nie, wraz z używaniem rozumu, wskazuje na przewagę mężczyzn. Ta dostojność zadziwia samego mężczyznę. Reprezentatywność wyglądu mężczyzny Bóg ozdobił w jego starszym wieku chwalebnymi, siwymi włosami. Rozum i dobre usposobienie siwieją jakby z głębin, dojrzewają dopiero z czasem i stopniowo; (…) Charakterystyczny atrybut mężczyzny to broda odkrywająca w nim męża, który jest starszy od Ewy i jest symbolem silniejszej natury. Dlatego też Stwórca uznał za godne udekorować mężczyznę włosami i okryć nimi całe jego ciało; Części gładkie i miękkie Bóg usunął z boków ciała mężczyzny i stworzył z nich żonę Ewę, wyróżniającą się delikatniejszą strukturą i formą, jako towarzyszkę w małżeństwie (…)
Nie wolno więc skubać brody, bo jest ona dekoracją daną przez samą naturę, jest prawdziwą ozdobą. Broda, która właśnie się przebija, ma najprzyjemniejszy widok ((“Odyseja”, X, 279)); wraz z upływem życia jest ona namaszczana, dlatego też, na przykład, u chwalebnego Aarona, z brody wypływał proroczy olej (Ps. 132, 2). Prawdziwe domowe zwierzę Nauczyciela (…) powinino żyć w świecie z własnymi włosami.8
W odniesieniu do włosów należy przestrzegać następujących zasad. Włosy na głowie mężczyzn powinny być krótko przycięte, chyba że byłyby kręcone; na podbródku powinna być broda. Po uczesaniu się włosy nie powinny zbytnio opadać z głowy jak loki u kobiety; mężczyznom wystarczy broda. A jeśli ktoś strzyże brodę, to nie należy jej przynajmniej strzyc do gładkości; mężczyźnie nadaje to obrzydliwy wygląd, a przycinanie brody do skóry przypomina skubanie i wygładzanie. Psalmista mówi: „Jak drogocenny olejek na głowę, spływający na brodę, brodę Aarona” (Psalm 132, 2). Powtarzając słowo „broda”, [psalmista] radośnie wychwala brodatą twarz, jaśniejącą olejkiem Pańskiej radości. A jeśli strzyżenie włosów nie jest wykonywane w celu ozdoby, ale jest spowodowane okolicznościami, to włosy na głowie muszą być przycięte tak, aby, kiedy urosną bardzo długie, nie przeszkadzały w widzeniu. A na górnej wardze włosy należy przyciąć, aby nie brudziły się podczas jedzenia; ale nie powinno się ich wszystkich obcinać – nie byłoby to ładne – tylko trochę nożyczkami. Broda, która w żaden sposób nie przeszkadza, powinna pozostać prawie nienaruszona; nadaje ona osobie cześć i rodzaj ojcowskiego autorytetu.9
święty męczennik Cyprian, biskup Kartaginy (ok. 210 – 258)
„W ich zwyczajach nie było dyscypliny. U mężczyzn ich brody były zniszczone (…) Broda nie może być oskubana.”10
pisarz i apologeta chrześcijański Laktancjusz (240-320)
„Natura brody przyczynia się w niewiarygodnym stopniu do rozróżnienia dojrzałości ciał lub wyróżnienia płci lub piękna męskości i siły.” (304-314 r.) (O dziele Bożym, rozdział 7)11
święty hierarcha Epifaniusz Cypryjski (III w./IV w. – 403 r.)
“Co jest gorsze i bardziej obrzydliwe niż to? Strzyżenie brody – wizerunku mężczyzny, a także hodowanie włosów na głowie. Słowo Boże w regułach apostolskich i nauczaniu odnośnie brody nakazuje, aby jej nie psuć, to znaczy nie strzyc włosów na brodzie, ale też nie nosić długich włosów jak nierządnice i nie dawać dostępu do próżności pod przykrywką sprawiedliwości.”12
święty hierarcha biskup Augustyn z Hippony (354-430)
“Istnieją pewne szczegóły ciała, które są tam tylko ze względów estetycznych, a nie dla celów praktycznych – na przykład (…) broda na twarzy mężczyzny, która jest wyraźnie męską ozdobą, a nie ochroną. Świadczy o tym fakt, że twarze kobiet są bezwłose, a ponieważ kobiety są słabszą płcią, to z pewnością bardziej odpowiednia byłaby dla nich taka ochrona.”13 (ok. 410)
„Broda oznacza odważnych: broda wyróżnia mężczyzn dorosłych, gorliwych, aktywnych, energicznych. Więc kiedy tak opisujemy, mówimy, że jest brodatym mężczyzną.”14
Odpowiedź dwóch świętych hierarchów na pytanie:
„Pytanie 28. Co oznacza stwierdzenie: nie strzyżcie w kółko (σισόην) waszych włosów na głowie, ani golcie waszej brody i nie nacinajcie waszego ciała: i nie czyńcie sobie ran. (Kpł 19, 27-28)?
biskup Teodor z Cyru (386/93 – ok. 457):
“Niektórzy słowo: τὸ σισόην tłumaczyli: celowo zrobione z włosów loki; ale myślę, że prawo mówi o pewnym zakazie. Zwyczajowo Grecy nie obcinali włosów na głowie dzieci, ale je hodowali i ostatecznie poświęcali demonom. Mieli też zwyczaj golenia brody, gdy kogoś opłakiwali, i robili nacięcia na policzkach ku czci zmarłych, a niektóre części ciała były nakłuwane czymś ostrym i pokrywane czarną farbą, by przypodobać się demonom. Tego zabrania święte prawo.”15
biskup Cyryl Aleksandryjski (376 – 444):
„Tak więc prawo pozwalało uświęconym osobom zbliżać się do zmarłych, którzy są ich krewnymi (Kpł 21, 1-6); ale prawo umiarkuje i nie pozwala naruszać tego, co jest najbardziej odpowiednie dla duchownych, aby w skutek korzystania z tego prawa w nadmiarze i poza potrzebą nie był obrażany zaszczytny dar kapłaństwa, np. zabrania się golenia głów na podobieństwo innych i oszpecania twarzy poprzez golenie brody; a także nakazuje się, aby inne niegodziwe uczynki helleńskiego szaleństwa, to znaczy nacięcia na ciele, nawet nie przychodziły na myśl: albowiem współczuć bliskim krewnym w żalu nie jest bezmyślne, ale całkowite oszpecanie się byłoby kompletnym absurdem i szaleństwem, bo powiedziano: Lecz wszystko niech się odbywa godnie i w należytym porządku! (1 Kor 14, 40).”16
święty mnich Izydor Pelusiot (ok. 370-449)
„Bardzo mnie smuci, że słyszę o tobie, że jakobyś nie naśladował czystości ojca, ale poddajesz się cudzej wam hańbie, pozbawiając swoją twarz naturalnego dla majestatu kolorytu i przemieniając ją w coś bardziej podobne do twarzy kobiety. A to oznacza nic innego jak złożyć zarzut Stwórcy. Bo jeśli rezygnujesz z zaszczytu, który jest dany dojrzałości poprzez sam czas, to pokazujesz, że uporczywie starasz się być lepszy niż nieletni i nie zamierzasz stać się mężem, ale być i wyglądać jak jakiś wątpliwy eunuch.”17
święty mnich pustelnik Eutymiusz Wielki (377-473)
“Ale najczęstszym argumentem, jaki słyszę, jest to, że kapłan jako szafarz łaski sakramentalnej i ikona Chrystusa powinien fizycznie i wizualnie przypominać Chrystusa w pokorze, gdy prowadzi lud w sprawowaniu Boskiej Liturgii, nie tylko w szacie czy sutannie, ale także brodą i taką samą fryzurą, czyli długimi włosami z przedziałkiem na środku.”18
3. BRODA W KOŚCIELE ŁACIŃSKIM
“We wczesnym Cesarstwie Rzymskim było zwyczajem, że mężczyźni golili się i nosili krótko przystrzyżone włosy. Rzymianie uważali, że tylko barbarzyńcy się nie golą i byli dumni ze swojego innego wyglądu, a pozostały lud uważali za gorszy stan.
Edyktem króla Karola Wielkiego z końca VIII wieku wykorzeniono wszelkie pozostałości noszenia brody przez duchowieństwo. Próbując naśladować wielkie czasy Cesarstwa Rzymskiego, chciał on, aby duchowni jego czasów byli gładko ogoleni (chociaż według mozaiki z jego podobizną, która nadal istnieje, sam nosił dość długie wąsy).”19
Podczas Wielkiej Schizmy w 1054 r. patriarcha Konstantynopola Michał Cerulariusz w liście do patriarchy Antiochii Piotra oskarżył łacinników – poza innymi odstępstwami – o „strzyżenie brody”: “I nie chcą oni zwrócić uwagę na Pismo [Święte], które mówi: Nie będziecie obcina
w kółko włosów na głowie. Nie będziesz golił włosów po bokach brody. (Kapł. 19, 27)”20
Nawet w samym Kościele łacińskim strzyżenie brody było sporną kwestią, bo wśród papieży możemy spotkać takich, którzy nosili brodę, np.: Juliusz II (zm. 1513), Klemens VII (zm. 1534), Paweł III (zm. 1549), Juliusz III (zm. 1555), Paweł IV (zm. 1559), Pius IV (zm. 1569), Pius V (1572), Aleksander VII (zm. 1667)
Kanoniczne nakazy strzyżenia brody w Kościele Łacińskim:21
540 r. – II Sobór w Barcelonie – 3. kanon22
koniec VIII w. – edykt króla Karola Wielkiego, poprzez który zminimalizowano liczbę kleru noszącego brodę.
816 r. – Sobór w Aachen wymaga od mnichów i duchownych strzyżenia się co dwa tygodnie
1031 r. – Sobór w Bourges wydał wymóg strzyżenia brody i tonsury23/ korony na głowie “wszystkim, którzy służą w Świętym Kościele”24: (“Tonsuram ecclesiasticam habent, hoc est, barbam rasam et coronam in capite.”)
1031 r. – Sobór w Limoges – duchowny ma wolność wyboru w kwestii zachowania lub strzyżenia brody, aczkolwiek w jednym z paragrafów jest powiedziane, że “strzyżeni księża będą się zewnętrznie wyróżniać z laikatu”25
1055 r. – Sobór w Coyanza (Hiszpania) – “Kapłani zaś i diakoni, którzy spełniają posługę przy kościele, niech zawsze mają koronę/ tonsurę i golą brody…” (“Semper coronas apertas habeant, barbas radant.”)
1073 r. – Sobór zwołany na polecenie papieża Grzegorza VII, na którym papież stanowczo zabrania duchowieństwu hodowania brody.26
1119 r. –
Sobór w Tuluzie – “Jeśli ktokolwiek będąc na służbie kościelnej, mnich, kanonik lub jakikolwiek duchowny, (…) tak jak świecki zachowa brodę, to Kościół może mu zabronić komunii aż do naprawienia swego występku godnymi przeprosinami.” (“Si quis ecclesiastica militia titulo insignitus, monachus, vel canonicus aut quilibet clericus, primam fidem irritam faciens, retrorsum abierit, aut tamquam laicus contain barbamque nutrient, Ecclesia communione praeivetur, donee praevaricationem suam digna satisfactione correxerit.”)
1337 r. – Sobór w Avignon o strzyżeniu brody i korony co miesiąc (“Quam tonsuram singulis mensibus radi facere teneantur.”) To był moment, od którego wprowadzono grzywny na tych, którzy lekceważą ten wymóg.
1342 r. – Sobór w Londynie wydaje dekret nakładający srogą karę na duchownych, którzy nieprzestrzegają strzyżenia brody i korony: “Coronam, qua; regni ccelestis et perfectionis est in dicium, deferre contemnunt; barbis prolixis incedunt.”
1514 r. – Sobór w Lateranie (sesja IX) – za papieża Leona X mówi: „Nie pielęgnują włosów, nie pielęgnują brody.” (“Non comam, non barbam nutriant.”)
1528 r. – Sobór w Sens wydaje dekret: “Nie rozpuszczają włosów ani nie pielęgnują brody; ale niech mają tonsurę, koronę lub golenie, zgodnie z ich właściwą kolejnością.” (“Nee comam relaxent, nee barbam nutriant; sed tonsuram, coronam, seu rasuram habeant, secundum ordinen suum honeste rasam.”)
1549 r. – Sobór w Mayence: „Nie pielęgnują brody, noszą tonsurę i koronę.” (“Barbam non nutriant, tonsuram et coronam deferentes.”)
1551 r. – Sobór w Narbonne: „Duchowni, którzy otrzymali święcenia kapłańskie, a zwłaszcza kanonicy, niech golą brody przynajmniej raz w miesiącu.” (“Barbam radant, salterns emel in mense, clerici sacros ordines consecuti, maxime canonici.”)
1545 – 1563 – zarządzenia Eustachego z Bellay, biskupa Paryża, w czasie soboru w Trakcie, nakazują swoim duchownym uczestnictwa w synodzie „z tonsurą i ogoloną brodą.” (“tonsura et barba rasi”) “W Kościele łacińskim wśród duchowieństwa panowała dyscyplina nie noszenia brody. Próba zmiany tej kościelnej zasady została ostro skrytykowana i skutecznie zatrzymana w 1863 r. przez nuncjusza papieskiego w Bawarii. W 1866 r. – II. Plenarny Sobór w Baltimore zarządził wszystkim duchownym im poległym dostosować się do dyscypliny kleru Rzymu, gdzie brody nie są tolerowane.”27
“W Aix-La-Chappelein w 817 r., np. francuscy zakonnicy byli poinstruowani, aby golić się co dwa tygodnie, natomiast było im zabronione czynienie tego w określonym czasie albo na szczególne, religijne święta. (…) Kartuzcy zakonnicy golili swoją twarz sześć razy w roku, ale reguła kartuzów wyszczególniła, że świeccy bracia (t.j. nie zakonnicy) mieli zabronione golenie swojej głowy, aby wyróżniać się jako mniej uczeni albo “brodaci”. Reguła św. Kolumba nakazała karać nieogolonych diakonów sześcioma biczami.
W 1266 roku święty Augustyn z Canterbury zatrudnił własnego fryzjera, aby efektywnie golić swoich zakonników. (…) Jest wyjątek wśród zakonników; są to franciszkanie, którzy wybrali hodowanie swojej brody – praktyka, z której są ciągle znani. Odróżniali się oni od krzyżowców, którzy uważali, że ze względu na nawracanie Saracenów albo jeśli ktoś ma obowiązki na wschodzie i w Ziemi Świętej, to mógł zachować zarost na twarzy, aby wymieszać się z tymi społecznościami.”28
4. CIEKAWOSTKI
Broda – bogactwo rodwe
“W dawnych czasach uszkodzenie brody mężczyzny lub przymusowe jej strzyżenie było uważane za najpoważniejszą zbrodnię przeciwko jego starożytnemu Rodowi Wielkiej Rasy i obrazę dla Niebiańskich Bogów, którzy patronują temu rodowi Zniewaga niebiańskich bogów nie była nikomu wybaczana i z tego powodu wiele wojen miało miejsce w przeszłości, a osmalona broda ambasadora w dawnych czasach była uważana za deklarację początku wojny.
Od czasów starożytnych dojrzali mężczyźni bez brody nazywani byli zniewieściałymi i starano się nie zawierać z nimi umów wojskowych i innych, ponieważ wierzono, że zniewieściali mężczyźni prowadzą kobiecy styl życia (mówiąc współczesnym językiem, są osobami o przeciwnej orientacji).”29
Badanie Pentagonu wykazało bezpośredni związek brody ze skutecznością w walce (9 kwiecień 2012)
“TAMPA, Floryda — Zapomnijcie o nowym sprzęcie, broni lub wyrafinowanych systemach celowania. Najnowszym narzędziem w walce z oddziałami jest low-tech: tzn. broda. W opublikowanym wczoraj raporcie think-tank Xegis Solutions zauważył, że brody mają bezpośredni związek ze skutecznością w walce.
„Wzięliśmy 100 żołnierzy. 25 było wykwalifikowanych z Sił Specjalnych i mieli brody, 25 było wykwalifikowanych z Sił Specjalnych bez brody, 25 było z zasadniczej armii, którym pozwolono zapuścić brody do badania i ostatnich 25 z armii zasadniczej bez brody. Wszystkie te 100 osoby brały udział w bezpośredniej walce w Afganistanie” – powiedział Jonathon Burns, główny badacz.
J. Burns kontynuował: „Xegis Solutions miało kilka zespołów badaczy osadzonych w tych oddziałach, aby dokonać obserwacji ich skuteczności bojowej. Wyniki były zdumiewające. Spośród 50 żołnierzy z brodami, zero zostało rannych lub zabitych i mieli znacznie wyższą celność ognia niż żołnierze bez brody. Żołnierze bez brody mieli wyższy wskaźnik awarii broni i w zasadzie przez większość czasu coś im szło nie tak.
Centralne Dowództwo nie tracąc czasu ustanowiło nowe zasady zmuszające mężczyzn do zapuszczania brody.
„Nadszedł czas, aby siły zbrojne zaakceptowały fakty, a fakty są takie, że brody ratują życie” – powiedział w oświadczeniu generał James Mattis, dowódca CentCom. „Przez cały ten czas spekulowano, że Zielone Berety są lepsze ze względu na ich lepszy i intensywniejszy trening, podczas gdy w rzeczywistości większość z nich miało brody.”
Nie ma wątpliwości, że wielu członków społeczności Sił Specjalnych będzie rozgniewanych, ale Mattis jest przekonany.
„To ugruntowana nauka. W świetle tych informacji wprowadzimy zasadę, zgodnie z którą wszyscy mężczyźni muszą nosić przynajmniej jeden cal [2,54 cm] zarostu przez cały czas. Co więcej, zachęcamy do tego również wszystkie kobiety zdolne do zahodowania zarostu.”30
“Badania te pokazują również, że systematyczne odrastanie brody prowadzi do wzrostu testosteronu (męskiego hormonu) u osoby noszącej brodę, co stymuluje układ hormonalny, co prowadzi do tego, że tacy mężczyźni są silniejsi fizycznie, podejmują bardziej precyzyjne i zrównoważone decyzje, wydają bardziej trzeźwe opinie w sytuacji stresowej lub ograniczonej w czasie. Jednoznacznie ustalono, że testosteron ma pozytywny wpływ nie tylko na parametry psychiczne, fizyczne, ale także umysłowe. W szczególności zapuszczanie brody ma pozytywny wpływ na objawy zespołu przewlekłego zmęczenia (CFS).”31
Funkcje włosów
“Włosy pełnią w człowieku kilka funkcji, dla których zostały stworzone przez Boga. Są one swego rodzaju „antenami” odbierającymi energię kosmiczną.
Włosy działają jak bateria. Przechowują energię i osobistą siłę człowieka. Osoba z długimi włosami ma lepszą intuicję.
Włosy zachowują pamięć osoby.
W czasach starożytnych kobiety w ogóle nie obcinały włosów, a u mężczyzn było różnie. Tylko w niektórych ludach było przyjęte podcinać mężczyznom włosy, ale strzyżenie to nie były krótkie.
W żadnym wypadku nie można było farbować włosów, ponieważ farbowane włosy pochłaniają obcą energię i choroby. Kobieta mogła rozpuścić włosy tylko w domu lub na łonie natury. A to z tego prostego powodu, że rozpuszczone włosy (a tym bardziej strzyżone włosy) pochłaniają całą negatywną energię …”32
1 https://sborodoy.com/blog/vidy-borod/znacenie-borody-v-religiah-mira
2 http://hram-troicy.prihod.ru/articles/view/id/1161729
3 https://pub.wikireading.ru/147153
4 Кормчая (Номоканон) [«Рассуждение против франков, то есть латинян»], СПб., 1997, s. 912—913
5 Иоанн Зонара, Толкование на 96 правило VI Вс. Собора// Правила Святых Вселенских соборов с толкованиями, Тутаев 2001, cz. 2
6 Стоглав, [rozdział 40], издан. Кожанчикова, С-.Пб 1863, s. 124
7 Преп. Никодим Святогорец, Греческая Кормчая (Пидалион). изслед. Никольскаго, изд. 1888 г., s. 270
8 Klemens Aleksandryjski, Wychowawca, Księga III, rozdział 3, “Przeciw modzie mężczyzn”
9 Klemens Aleksandryjski, Wychowawca, Księga III, rozdział 11, “Krótki zarys najlepszego (idealnego) sposobu życia”
10 https://www.fronda.pl/a/salwowski-dlaczego-dobrze-jest-gdy-mezczyzni-nosza-brody,71457.html
11 https://earlychurchhistory.org/fashion/beards-in-the-ancient-world/
12 Свт. Епифаний Кипрский, Творения. Противъ Массаліанъ, съ которыми соприкасаются Мартиріане изъ Еллиновъ, Евфимиты и Сатаніане. Шестидесятая, а по общему порядку восемьдесятая ересь, cz. 5, rozdz. 7, (1880 r.), s. 302
13 City of God/ Miasto Boże, księga 22, rozdział 24
14 https://mintdill.wordpress.com/2015/10/11/the-patristic-christian-belief-of-the-beard-a-scriptural-and-historical-analysis/
15 Блж. Феодорит, еп. Киррский, Творения, cz.1, Москва 1855, s. 183
16 Кирилл Александрийский, свт. Творения, cz. 2, Москва 1882, s. 351-352
17 św. Izydor Pelusiot/ прп. Исидор Пелусиот, Pismo 463, do Dionizego młodszego
18 http://www.patrickcomerford.com/2009/05/should-priests-shave-should-priests.html?m=1
19 https://greekreporter.com/2021/03/27/why-greek-orthodox-priests-wear-beards/
20 https://www.factroom.ru/religiya/pochemu-brityo-borobylou-pravoslavnyh-svyashchennikov-ne-privetstvovalos
21 American Catholic Quarterly Review: Practice_Shaving_Latin_Church_1882.pdf
22 Siecienski A. Edward, Holy Hair: Beards in the Patristic Tradition, St. Vladimir’s Theological Quarterly 58:1, 2014, s. 61
23 Tonsura – wygolone w kształcie kółka (na wzór korony cierniowej) miejsce na wierzchu głowy duchownego katolickiego; zostało ustanowione w 633 r. w Toledo, a zniesione w 1972 r. (po reformach soboru watykańskiego II) przez papieża Pawła VI
24 https://kingsmenpremium.com/blogs/beards-in-pop-culture/six-strange-beard-laws
25 Alexandre Leonir, Museum of French Monuments: Or an Historical and Chronological Description of the Monuments, in Bnoze, and Bas-relief, collected in the Museum of Paris, ornamented with elegant etchings, Tom 1, English Press, 1803, s. 221
26 Alexandre Leonir, Museum of French Monuments: ….s. 221
27 Num. 151 et docum. IV. in Append. “De Barba a Clericis baud gestanda”
28 Allan Peterkin, One thousand beards. A cultural history of facial hair, Arsenal Pulp Press, Vancouver 2001, s. 92
29 https://www.kramola.info/vesti/neobyknovennoe/boroda-bogatstvo-roda
30 https://www.duffelblog.com/p/pentagon-study-finds-beards-directly-proportional-to-combat-effectiveness
31 https://m.vk.com/wall-45270133_5941
32 https://pravlife.org/ru/content/13-pochemu-o-katolikah-i-pravoslavnyh-ch1
https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0
12 PrawoslawniKatolicy.pl