Memorandum Św. Góry Atos o uczestnictwie Cerkwi w Światowej Radzie Kościołów

Wnioski i postulaty z memorandum Komisji Dogmatycznej Świętej Wspólnoty Góry Atos z 18 lutego 2007 roku w sprawie uczestnictwa Kościoła prawosławnego w tzw. Światowej Radzie Kościołów (World Council of Churches – WWC), m.in. organizatora Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan:

Komisja Dogmatyczna Świętej Wspólnoty Góry Atos

MEMORANDUM W SPRAWIE UCZESTNICTWA KOSCIOŁA PRAWOSŁAWNEGO W ŚWIATOWEJ RADZIE KOŚCIOŁÓW (WWC)

(1)

WNIOSKI

1. WWC jawi się być organizacją, której celem jest osiągnięcie jedności chrześcijańskich kościołów i wyznań w dwóch formach: a) jako wspólne zobowiązanie do wzajemnego uznawania (mutual recognition), wzajemnej odpowiedzialności (mutual accountability), równoległości w historii (stay together), współpracy na poziomie praktycznym (cooperation) i wspólnej misji (common witness); b) jako wezwanie do jedności w jednej Wierze, jednej Eucharystii i wspólnego życia niepodzielonego Kościoła. Jest oczywiste, że ani pierwsza postać jedności nie stanowi prawdziwej jedności, ani druga nie jest osiągalna, ponieważ wyznania protestanckie nie uznają, że Wiara Apostolska jest tą samą Wiarą, której trzyma się mocno konkretny, dzisiejszy i historyczny, Kościół prawosławny.

2. W obecnej formie „jedności” kościoły członkowskie WWC zorientowane są w kierunku wzajemnego uznawania ich chrztów. Niestety, niektóre lokalne Kościoły prawosławne uznały już chrzest przedchalcedończyków, jak również protestanckich wyznań Niemiec (2). Uznanie chrztu innowierczych chrześcijan bez uprzedniej jedności dogmatycznej nie jest jednakże zgodne z eklezjologią Kościoła prawosławnego (3). Kościoły protestanckie zachowują wszystkie heretyckie nauki, które zostały zidentyfikowane przez prawosławnych patriarchów i teologów począwszy od XVI wieku.

3. Wspólne modlitwy i udział w spotkaniach liturgicznych były standardową praktyką podczas powszechnych zgromadzeń WWC. Dopiero w wyniku protestu prawosławnych w 1998 roku zaplanowana została jedna modyfikacja, która nie zmienia statusu wspólnych modlitw, zakazanych przez Święte Kanony Kościoła prawosławnego i które nie mogą być kontynuowane(4).

4. Dążenie WWC do widzialnej jedności wszystkich chrześcijan opiera się na protestanckiej eklezjologii o „niewidzialnym” jednym, świętym, katolickim i apostolskim Kościele oraz jego widzialnych historycznie formach, z których żadna nie posiada zupełności Wiary Apostolskiej, katolickości i życia w Łasce. Z tej racji dążenie WWC do widzialnej jedności chrześcijańskiej pozostaje bez znaczenia dla prawosławnych, którzy widzą w Kościele prawosławnym pełnię Wiary Apostolskiej i życia w Łasce. Z prawosławnego punktu widzenia jedność chrześcijaństwa rozumiana jest jako powrót do prawosławnej Wiary, a tym samym – do jedności Kościoła prawosławnego, który jest jednym, świętym, katolickim i apostolskim Kościołem (Liturgia Bazylego Wielkiego).

5. W WWC istnieje tendencja do jednoczenia z religiami niechrześcijańskimi. Jest to zawarte w twierdzeniu, że dane przez Boga zbawienie jest przeznaczone dla wszystkich ludzi i że sposoby, w jakich Bóg okazuje swoją miłość do człowieka, nie są nam znane. Kościół prawosławny uważa taką jedność za całkowicie nie do przyjęcia. Bóg, oczywiście, ofiaruje zbawienie wszystkim ludziom, lecz ludzie to zbawienie odrzucają, chodząc drogami, które nie przyczyniają się do jego przyjęcia.

6. Niektóre grupy protestanckie w WWC oficjalnymi krokami domagają się uznania skrajnie antyewangelicznych czynów moralnych (homoseksualizm, itp.). Obecnie nie ma na to zgody. Istnieją jednakże przesłanki, że w imię praw człowieka dialog będzie postępował i wymagane będzie uznanie za równe wszystkich tendencji moralnych. Kościół prawosławny nie może ignorować swej ewangelicznej nauki i zrównywać jej z nieprawością (Iz 52, 11; 2 Kor 6, 14 – 7, 1). Chirotonia kobiet w wielu kościołach protestanckich wskazuje, że Tradycja Kościoła Apostołów i Ojców została poważnie naruszona.

7. Świadectwo Kościoła prawosławnego nie jest akceptowane w całości przez kościoły protestanckie WWC, co wynika z 60-letniej historii WWC i znacznie dłuższej historii prawosławno-protestanckich kontaktów. Wszystko wskazuje na to, że docelowym działaniem WWC jest homogenizacja „kościołów-członków” WWC za pomocą długotrwałego [ich] zmieszania.

8. Różnica w sposobie myślenia prawosławnych (teologów zaangażowanych w WWC i innych) niesie realne ryzyko związane z przyszłością działania Kościoła prawosławnego we współczesnym świecie. Istnieje również zagrożenie wewnątrzprawosławnych schizm.

9. Pod wpływem WWC prawosławni i przedchalcedończycy traktowani są obok siebie jako prawosławne skrzydła WWC, wzajemnie uznające się za prawosławne. Ten sam duch doprowadził do niedopuszczalnej dla strony prawosławnej umowy (Common Statement) prawosławnych i przedchalcedońskich teologów w ciągu nieformalnych dyskusji i podczas oficjalnego dialogu Kościoła prawosławnego z poszczególnymi kościołami przedchalcedońskimi (5)

10. Perspektywy na przyszłość (takie jak sugestie wspólnych obchodów Paschy i zwołania Zgromadzenia Ekumenicznego bez jedności dogmatycznej) nie są obiecujące, a tym samym wymagają wielkiej ostrożności i czujności.

11. Zerwanie kontaktów między Kościołami prawosławnymi i WCC było nieustannym pytaniem, które nadal jest aktualne, ponieważ protestanckie kościoły – członkowie WWC zdają się nie odbiegać od swoich eklezjologicznymi założeń. Kościoły prawosławne poprzez udział w WCC wykazują w praktyce rezygnację ze swojej eklezjologicznej tożsamości. W odniesieniu do tego rzymscy katolicy, zwykle zdystansowani do WCC, są bardziej konsekwentni w swojej eklezjologii, aniżeli my, prawosławni, w odniesieniu do własnej.

12. Prawosławni niczego nie zyskują z racji swego udziału w WWC. Przeciwnie, może to nam przynieść szkodę i zniszczenie. Nasza misja, aby głosić orędzie prawosławia wobec innowierców, pozostaje nieskuteczna, gdyż protestanci w WWC nie są skłonni do przyjęcia prawosławia, ale współistnieją obok siebie w żądanym układzie w pełni uznających się wzajemnie kościołów. Ich orientacja koresponduje z ich eklezjologią. Czy jednak prawosławni powinni się udzielać w organizacji (WWC), której założenia, struktura i działanie bazują na eklezjologii protestanckiej (bez naszego udziału), aby wykazać, że odstępują oni od naszej eklezjologii?

POSTULATY

Wobec powyższego prawosławny stosunek do WWC winien być określany w oparciu o następujące założenia:

1. Zaangażowanie prawosławnych w WWC nie jest korzystne ani dla Kościoła prawosławnego, ani dla innowierców, ani nie służy proponowanemu zjednoczeniu wszystkich chrześcijan w prawdziwej Wierze Apostolskiej Kościoła pierwszych wieków chrześcijaństwa. W związku z tym, czy nadszedł czas, aby Kościoły prawosławne zerwały swe relacje z WWC?

2. Jeżeli ze względu na nadrzędne racje, warunkowo i dla Bogu miłych korzyści (co stanowi pożytek, patrz: Pidalion,wyd. Rigopulu 1982, s. 56), lub w celach informacyjnych pewne Kościoły prawosławne podejmują jakiekolwiek niezbędne formy współpracy z WWC, należy się domagać, aby WWC zmieniła nazwę na „Światowa Rada Chrześcijańska” oraz aby zachowano swobodny z nią związek – poprzez zwykłych obserwatorów, bez związków i obowiązków sprzecznych z eklezjologią Kościoła prawosławnego.

3. W tym przypadku wspólne modlitwy i nabożeństwa nie mogą mieć miejsca. Uczestnictwo winno mieć czysto akademicki charakter, stanowiska prawosławne należy koniecznie zgłaszać w formie odrębnych oświadczeń, jak to miało miejsce podczas Walnego Zgromadzenia w New Delhi (1961) (6). Zjednoczenie, jeśli kiedykolwiek nastąpi, nie będzie wynikiem mieszaniny, ale owocem modlitwy, wierności naszej prawosławnej samoświadomości i łaskawym darem od najmiłościwszego Boga.

Na Świętej Górze, 18 lutego 2007 roku

Członkowie Komisji:

Świętego Monasteru Watopedi Katigumen

+ Archimandryta Efrem

Świętego Monasteru Filoteu

Starzec Lukas

Świętego Monasteru Grigoriu Katigumen

+ Archimandryta Georgios

  Memorandum_Atoskie_2007 (tekst pdf z pełnymi przypisami)

(1) Tłumaczenie końcowej części (rozdz. V. Wnioski i VI. Postulaty) dokumentu Świętej Wspólnoty Góry Atos Υπόµνηµα περί της συµµετοχής της Ορθοδόξου Εκκλησίας στο Παγκόσµιο Συµβούλιο των Εκκλησιών (Άγιον Όρος 2007, σ. 50-54). Przekład i przypisy – dr Paweł Wróblewski (e-mail: pawwro@uni.wroc.pl).  

(2) Jeszcze przed ogłoszeniem niniejszego Memorandum, 23 stycznia 2000 roku, podpisano w Warszawie deklarację Sakrament chrztu znakiem jedności o wzajemnej uznawalności chrztu, której stronami – obok Cerkwi prawosławnej w Polsce – są kościoły: rzymskokatolicki, ewangelicko augsburski, metodystyczny, reformowany, polskokatolicki oraz starokatolicki mariawitów. Tekst porozumienia opublikowany na stronie internetowej Polskiej Rady Ekumenicznej.

Źródło: www.facebook.com/pawelpwroblewski

Opracowanie: PrawoslawniKatolicy.pl